Co zrobić, gdy najbliższa nam osoba nie została przyjęta do szpitala i zmarła?
Sam fakt wstępowania epidemii nie wyłącza praw pacjenta, w tym przede wszystkim prawa do uzyskania świadczeń zdrowotnych zgodnych z aktualną wiedzą medyczną. Pacjent musi uzyskać pomoc medyczną, niezależnie od tego czy jego stan wynika z zachorowania na COVID-19, zawału, wypadku itp. Państwo ma konstytucyjny obowiązek zorganizowania systemu opieki zdrowotnej w ten sposób, żeby nikt w stanie nagłym nie został pozbawiony pomocy. Poniżej przedstawiłam co należy zrobić w przypadku, gdy osoba najbliższa została pozbawiona pomocy medycznej i w związku z tym nastąpiła jej śmierć.
1. Dokumentacja medyczna
Przy każdym przyjęciu do szpitala czy przychodni POZ w dokumentacji medycznej należy upoważnić osobę bliską, która będzie mogła dowiadywać się o stanie naszego zdrowia oraz uzyskać dostęp do dokumentacji medycznej związanej z leczeniem. Ważne, aby upoważnienie obejmowało dostęp do dokumentacji medycznej nie tylko za życia, ale również po śmierci. Jeżeli tak się nie stanie – uzyskanie dostępu do dokumentacji osoby zmarłej przez jej najbliższych jest znacznie utrudnione i wymaga podjęcia dodatkowych działań, co znacznie przedłuża proces dochodzenia praw.
W przypadku wyjazdu do pacjenta karetki pogotowia, jest sporządzana karta zlecenia wyjazdu zespołu ratownictwa medycznego. Rodzina zmarłego może uzyskać do niej dostęp. W toku postępowania możliwe jest uzyskanie również zapisu rozmowy wzywającego pogotowie z dyspozytorem oraz rozmów załogi karetki z dyspozytorem – jest to szczególnie ważne w przypadku, gdy załoga karetki spotykała się z odmową przyjęcia pacjenta do szpitala/szpitali.
Ponadto, tak samo jak w przypadku odmowy przyjęcia pacjenta do szpitala, który przyjechał do niego samodzielnie, również w przypadku odmowy przyjęcia pacjenta przywiezionego przez zespół ratownictwa medycznego lekarz dyżurny, który odmawia przyjęcia pacjenta do szpitala ma obowiązek wypełnić i wręczyć załodze karetki kartę odmowy przyjęcia wraz z podaniem przyczyny odmowy. Ten dokument również może stanowić później dowód w postępowaniu karnym czy cywilnym.
2. Sekcja zwłok
Zgodnie z obowiązującymi przepisami sekcję zwłok powinno się wykonać zawsze, gdy przyczyna zgonu nie jest pewna. Zdarza się jednak, że odstępuje się od jej wykonania na wniosek rodziny. W naszej ocenie zawsze warto wykonać badanie pośmiertne dla ustalenia bezpośredniej i pośrednich przyczyn śmierci. Zwłaszcza, jeżeli istnieje chociaż cień wątpliwości co do przyczyny zgonu lub rozważa się wystąpienie na drogę prawną w związku ze zgonem najbliższej osoby.
3. Akt zgonu i karta zgonu
Zgon i przyczynę zgonu określa się w karcie zgonu, którą powinien wystawić lekarz, który w ciągu ostatnich 30 dni przed zgonem udzielał świadczeń zdrowotnych zmarłemu. A jeżeli lekarz ten nie jest obecny przy zgonie – np. w karetce pogotowia znajdują się jedynie ratownicy medyczni – wówczas lekarz, który zostanie wezwany do zgonu lub lekarz zatrudniony w POZ w rejonie, w którym doszło do zgonu. Jeżeli zwłoki zostaną poddane badaniu pośmiertnemu, wówczas karta zgonu powinna uwzględniać wyniki sekcji zwłok.
Akt zgonu natomiast, to dokument wystawiony przez właściwy według ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego Urząd Stanu Cywilnego, który stanowi urzędowy dokument poświadczający zgon danej osoby. Zgon należy zgłosić w ciągu 3 dni do właściwego Urzędu Stanu Cywilnego, a w przypadku zgonu w związku z chorobą zakaźną, w ciągu 24 godzin. Obowiązek ten spoczywa na bliskich zmarłego, a jeżeli zgon nastąpił w szpitalu, wówczas zgłoszenia dokonuje szpital. Do zgłoszenia zgonu konieczna jest karta zgonu oraz dowód osobisty zmarłego.
4. Kto odpowiada w przypadku nieprzyjęcia pacjenta do szpitala?
Odpowiedź na to pytanie zależy od okoliczności konkretnego przypadku.
Możliwe jest rozważenie odpowiedzialności karnej lekarza dyżurnego, który zadecydował o odmowie przyjęcia pacjenta do szpitala. Zgodnie z ustawą o zawodach lekarza i lekarza dentysty lekarz ma obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia.
Możliwe jest również rozważanie odpowiedzialności cywilnej samego szpitala – przy czym warto pamiętać, że te dwa rodzaje odpowiedzialności się nie wykluczają i można jednocześnie złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez lekarza jak i dochodzić odszkodowania i zadośćuczynienia od szpitala.
Natomiast, należy mieć na uwadze, że niektóre szpitale odmawiają przyjęć pacjentów w związku z brakiem miejsc, lekarzy mogących udzielić pomocy, sprzętu czy przemianowania przez wojewodę na szpital jednoimienny. W takich wypadkach możliwe jest rozważenie dochodzenie odszkodowania i zadośćuczynienia od Skarbu Państwa reprezentowanego przez wojewodę, który odpowiada za organizację opieki zdrowotnej na swoim terenie.